آیه 13 سوره ذاریات

يَوْمَ هُمْ عَلَى النَّارِ يُفْتَنُونَ «13»

يَوْمَ هُمْ عَلَى النَّارِ: (جواب سؤال مذكور) يعنى واقع شود روز جزا و قيامت در روزى كه بر آتش جهنم و عقاب، يُفْتَنُونَ‌: سوخته شوند و بدان معذب گردند.

اهل جهنم به آتش گداخته شوند مانند گداختن آهن به آتش و در حين سوختن ملائكه به آنها گويند:

«1» سوره ذاريات آيه 6.

جلد 12 - صفحه 256

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

وَ الذَّارِياتِ ذَرْواً «1» فَالْحامِلاتِ وِقْراً «2» فَالْجارِياتِ يُسْراً «3» فَالْمُقَسِّماتِ أَمْراً «4»

إِنَّما تُوعَدُونَ لَصادِقٌ «5» وَ إِنَّ الدِّينَ لَواقِعٌ «6» وَ السَّماءِ ذاتِ الْحُبُكِ «7» إِنَّكُمْ لَفِي قَوْلٍ مُخْتَلِفٍ «8» يُؤْفَكُ عَنْهُ مَنْ أُفِكَ «9»

قُتِلَ الْخَرَّاصُونَ «10» الَّذِينَ هُمْ فِي غَمْرَةٍ ساهُونَ «11» يَسْئَلُونَ أَيَّانَ يَوْمُ الدِّينِ «12» يَوْمَ هُمْ عَلَى النَّارِ يُفْتَنُونَ «13» ذُوقُوا فِتْنَتَكُمْ هذَا الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ «14»

ترجمه‌

سوگند به پراكنده‌كنندگان پراكنده كردنى‌

پس به حمل- كنندگان بار گران را

پس به روندگان بآسانى‌

پس به قسمت‌كنندگان كار را

همانا آنچه وعده داده ميشويد هر آينه راست است‌

و همانا جزا واقع و حاصل است‌

قسم به آسمان داراى راههاى خوب مزين‌

همانا شما در گفتارى مختلف با يكديگريد

رو گردانده ميشود از آن كسيكه رو گردانده شده باشد

لعنت بر دروغگويان‌

آنها كه در جهلى فرا گيرنده بيخبر و غافلانند

ميپرسند كى خواهد بود روز جزا

روز كه آنها در آتش دوزخ سوخته و معذب شوند

بچشيد سوختن و عذاب خود را اينست آنچه كه در وقوعش شتاب مينموديد.

تفسير

خداوند متعال در ابتداء اين سوره مباركه قسم ياد فرموده ببادهاى پراكنده كننده خاك و خاشاك زمين را و بأبرهاى حمل كننده بار گران باران را و بكشتيهاى جارى شونده در دريا بسهولت و آسانى بكمك باد و به ملائكه‌اى كه مقسّم امور و ارزاق بندگانند كه آنچه وعده داده شده‌ايد از ثواب و عقاب و بهشت و دوزخ و صراط و ميزان و غيرها راست است و روز جزا حاصل و واقع خواهد شد جاى شك و ترديد نيست چنانكه بطرق معتبره اينمعنى از امير المؤمنين عليه السّلام نقل شده و در فقيه از امام رضا عليه السّلام نقل نموده كه المقسّمات امرا ملائكه تقسيم كننده روزيهاى بنى آدمند ما بين طلوع فجر تا طلوع آفتاب پس كسيكه بخوابد در آنوقت‌

جلد 5 صفحه 62

خوابيده است از روزيش و معمولا قسم براى تأكيد كلام ياد ميشود و بايد بچيزى تعلق بگيرد كه قدر و منزلتى در خارج داشته باشد و باد و باران و كشتى‌رانى، وسائل ارتزاق و تجارت مردم است و در مجمع از صادقين عليهما السلام نقل نموده كه جائز نيست از براى احدى كه قسم ياد نمايد مگر بخداى تعالى ولى خدا قسم ياد ميكند بآنچه بخواهد از خلقش و در كافى هم از امام باقر عليه السّلام اينمعنى نقل شده است و بر حسب قاعده اصول دين بايد بدليل و برهان ثابت شود و قسم براى اثبات آن كافى نيست ولى براى نفوس ضعيفه كه قاصر از فهم دليل ميباشند ظاهرا يقين از هر راهى پيدا شود كافى است و براى عقول قويّه هم قسم خدا قطعا مؤكّد اعتقاد است و خداوند به بيانات و وجوه متعدّده كه مزيدى بر آن متصوّر نيست اثبات معاد را فرموده بود و اينك بقسم تأييد و تأكيد شده و محتمل است خدا خواسته باشد بآنچه قسم ياد نموده است بآن كه معلوم است بدون مدبّر كامل وجود پيدا نميكند استدلال بر معاد فرموده باشد كه چنين قادر حكيمى بامر عبث اقدام نمينمايد و نيز خداوند قسم ياد فرموده بآسمانى كه داراى راههائى كه مسير كواكب سيّاره و مزيّن و آراسته بثوابت است ميباشد چنانچه گفته‌اند و در مجمع از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه مراد آسمان داراى حسن و زينت است براى اثبات آن كه مردم مشرك يا منافق در سخنان مختلفى هستند در باره پيغمبر و امام و قرآن گاه پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم را ساحر و گاه شاعر و گاه مجنون خوانند و امام را گاه رياست طلب گاه شوخ و گاه بى‌سياست دانند قرآن را گاه سحر و گاه شعر و گاه افسانه نامند منصرف ميشود از دين حق كسيكه منصرف از هر حق و حقيقت و خير و سعادتى باشد خدا بكشد دروغگويان يا بحدس و گمان در دين سخنرانان را آنها كه غرق در جهل و نادانى شدند و منغمر در معصيت و نافرمانى گشتند و بكلّى از ياد خدا و تفكر در آياتش غفلت كردند بطور استهزاء ميپرسند كجا و كى خواهد بود روز مجازات ما بايد بآنها گفته شود آنروزى است كه در آتش جهنّم گداخته شويد بشما ميگويند بچشيد عذاب گداخته شدن خودتان را در آتش جهنّم اين همان بود كه شما در آمدنش عجله داشتيد و ميخواستيد وقتش را بدانيد و باور نميكرديد و در كافى از

جلد 5 صفحه 63

امام باقر عليه السّلام قول مختلف باختلاف در امر ولايت و يؤفك عنه من افك بكسانيكه منصرف از ولايتند و در نتيجه منصرف از بهشت شده‌اند تفسير شده و قمّى ره نيز اينمعنى را نقل نموده و خرّاصون را بكسانيكه بحدس و مظنّه در دين رأى دادند نه بعلم و يقين تفسير فرموده است و حقير باين ملاحظه و حفظ ظاهر آيه و اقوال مفسرين بيان را مبنى بر تعميم در قول مختلف و ترديد در خرّاصون نمودم و اللّه تعالى اعلم بالصواب.

يَسئَلُون‌َ أَيّان‌َ يَوم‌ُ الدِّين‌ِ «12» يَوم‌َ هُم‌ عَلَي‌ النّارِ يُفتَنُون‌َ «13» ذُوقُوا فِتنَتَكُم‌ هذَا الَّذِي‌ كُنتُم‌ بِه‌ِ تَستَعجِلُون‌َ «14»

سؤال‌ ميكنند چه‌ موقع‌ تحقق‌ پيدا ميكند روز جزاء اعمال‌ بفرما روزي‌ ‌که‌ ‌آنها‌ ‌را‌ ‌بر‌ آتش‌ عذاب‌ ميكشد بچشيد عذاب‌ ‌خود‌ ‌را‌ ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌آن‌ چيزي‌ ‌که‌ بوديد باو عجله‌ ميكرديد.

يَسئَلُون‌َ أَيّان‌َ يَوم‌ُ الدِّين‌ِ ‌از‌ روي‌ استهزاء و تمسخر ميپرسند ‌پس‌ ‌آن‌ عذابي‌ ‌که‌ ميگفتيد و روز جزائي‌ هست‌، ‌پس‌ كجا و كي‌ ميآيد ‌اگر‌ راست‌ مي‌گوييد ‌پس‌ چرا نيامده‌ هنوز.

يَوم‌َ هُم‌ عَلَي‌ النّارِ يُفتَنُون‌َ جواب‌ سؤال‌ ‌که‌ ‌آن‌ روزي‌ ‌که‌ سؤال‌ ميكنند روزيست‌ ‌که‌ ‌آنها‌ ‌را‌ ‌بر‌ آتش‌ بيندازند و بسوزانند، مثل‌ فلزي‌ ‌که‌ ‌در‌ آتش‌ آب‌ شود.

جلد 16 - صفحه 268

ذُوقُوا فِتنَتَكُم‌ خزنه‌ جهنم‌ ‌به‌ ‌آنها‌ ميگويند، بچشيد عذاب‌ ‌خود‌ ‌را‌.

هذَا الَّذِي‌ كُنتُم‌ بِه‌ِ تَستَعجِلُون‌َ اينست‌ ‌آن‌ روزي‌ ‌که‌ ‌شما‌ باو عجله‌ داشتيد و مي‌گفتيد چرا نيامده‌ حال‌ آمده‌ آنچه‌ استهزاء ميكرديد، و ‌اينکه‌ كلام‌ خزنه‌ استهزاء بآنها ‌است‌ بازاء استهزاء ‌آنها‌.

]

(آیه 13)- ولی با این حال قرآن به آنها پاسخ کوبنده‌ای داده، می‌گوید:

(آری) همان روزی است که آنها را بر آتش می‌سوزانند»! (یَوْمَ هُمْ عَلَی النَّارِ یُفْتَنُونَ).